Detencja.

Środek zabezpieczający, zamiast kary.

Detencja, w rozumieniu ogólnym oznacza przymusowe umieszczenie osoby w zakładzie psychiatrycznym na mocy postanowienia sądu.

W znaczeniu kodeksu postępowania karnego, detencja rozumiana jest jako jeden ze środków zabezpieczających. Nie jest więc karą, a czymś co może zostać orzeczone zamiast niej. Dlatego między detencją, a klasyczną karą pozbawienia wolności zachodzą istotne różnice.

Komu i kiedy orzeka się detencję?

Przede wszystkim środek zabezpieczający w postaci umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym stosuje sąd do podejrzanych, którzy
w opinii biegłych (psycholog + dwóch psychiatrów) dopuścili się czynu w stanie niepoczytalności i zachodzą przesłanki do zastosowania takich środków (art. 324 KPK i art. 93b KK). Główną przesłanką jest więc stwierdzenie, że detencja jest jedynym sposobem, który pomoże „zapobiec ponownemu popełnieniu przez sprawcę czynu zabronionego o znacznej społecznej szkodliwości”. W takim przypadku w miejsce aktu oskarżenia, prokurator kieruje do sądu wniosek o umorzenie sprawy i zastosowanie środka zabezpieczającego. Wniosek taki stanowi podstawę do wszczęcia postępowania sądowego. Orzeczenie detencji wymaga bowiem, jak w przypadku postępowania wszczętego na skutek aktu oskarżenia, udowodnienia realizacji znamion czynu zabronionego.

Jakie środki zabezpieczające można orzec?

Katalog środków zabezpieczających, podobnie jak katalog kar możliwych do orzekania, znajduje się w kodeksie karnym – art. 93a. Detencja, a więc pobyt w zakładzie psychiatrycznym, jest tylko jednym z nich. Pozostałe to: elektroniczna kontrola miejsca pobytu, terapia
i terapia uzależnień. Co więcej, jeśli ustawa na to pozwala, tytułem środka zabezpieczającego można orzec również nakaz i zakazy określone w art. 39 pkt 2-3 KK, a więc niektóre ze środków karnych.

Ile trwa detencja?

W przeciwieństwie do kary pozbawienia wolności, detencji nie orzeka się na określony czas. Ustawa wskazuje jedynie, że środek zapobiegawczy uchyla się, gdy dalsze jego stosowanie nie jest już konieczne (art. 93b § 2 KK). Dlatego po tym, jak postanowienie sądu stanie się prawomocne, sprawa przechodzi do postępowania wykonawczego, a więc umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym. Wówczas, stosownie do art. 204 KKW, sąd nie rzadziej niż co 6 miesięcy orzeka w przedmiocie dalszego stosowania tego środka. To oznacza, że co pół roku wydawana jest opinia odnośnie postępów w terapii i leczeniu. Następnie opinia ta wraz z jej wskazaniami stanowi podstawę decyzji sądu.

Rola obrońcy przy orzekaniu w przedmiocie detencji.

Zazwyczaj sądy orzekają zgodnie ze wskazaniami biegłych, co nie wyklucza np. przeniesienia na oddział o zmniejszonym rygorze bądź też zwolnienia z zakładu. W praktyce jednak bardzo często pobyty w zakładzie są przedłużane na tych samych warunkach, na jakich zostały zastosowane, mimo sygnałów, ze strony detencjonowanego, że radzi sobie już dużo lepiej. Rolą obrońcy, który ustanowiony powinien zostać już na samym początku postępowania (art. 79 KPK i art. 324 KPK) jest więc trzymanie ręki na pulsie, dbanie o to, aby prawa detencjonowanego były przestrzegane i w razie konieczności zaskarżanie niekorzystnych postanowień.