Spora część społeczeństwa, szczególnie ta, która spotkała się już postępowaniem karnym, żywi zapewne przekonanie, iż sprawa kończy się tuż po zapadnięciu wyroku, nawet nieprawomocnego.
Otóż nic bardziej mylnego. Nie dość, że wyrok sądu I instancji nie zawsze stanowi o prawomocnym zakończeniu postępowania (chyba, że nie został zaskarżony), to również wyrok sądu odwoławczego nie oznacza, że w sprawie nic już nie będzie się działo. To właśnie po prawomocnym zakończeniu postępowania (w uproszczeniu), rozpoczyna się tzw. postępowanie wykonawcze. W sprawie karnej, w przypadku wyroku skazującego, kolejne kroki prowadzą do wprowadzenia do wykonania zapadłych orzeczeń, a więc przykładowo:
- do zapłaty kary grzywny bądź innych orzeczeń o charakterze majątkowym (np.
nawiązki, obowiązku naprawienia szkody, zwrotu osiągniętej korzyści majątkowej); - ustalenia np. z kuratorem, w jakim czasie i miejscu będzie wykonywana kara
ograniczenia wolności; - w końcu, zgłoszenia się do wyznaczonego zakładu karnego, w celu odbycia kary
pozbawienia wolności (przy wykroczeniach – aresztu).
W takich okolicznościach skazany nadal posiada kilka możliwości działania, nawet zanim wpłaci grzywnę czy rozpocznie wykonywać karę ograniczenia lub pozbawienia wolności.
Co robić kiedy zapadł prawomocny wyrok?
Skazany po prawomocności może przykładowo (w określonych sytuacjach):
- w przypadku nałożonych na niego zobowiązań o charakterze majątkowym – złożyć wniosek o rozłożenie kary grzywny/obowiązku naprawienia szkody itp. na raty, w sytuacjach skrajnych o ich umorzenie;
- w przypadku orzeczenia kary ograniczenia wolności – złożyć wniosek o odroczenie, przerwę lub zmianę sposobu jej wykonywania;
- w przypadku kary pozbawienia wolności – wnioskować o odroczenie jej wykonania, przerwę w karze, czy warunkowe zwolnienie bądź jej wykonanie w systemie dozoru elektronicznego
Z kolei pokrzywdzony, względem którego orzeczono przykładowo obowiązek naprawienia szkody, nierzadko może potrzebować pomocy w jego uzyskaniu. Nic nadzwyczajnego bowiem w tym, iż skazany, który występuje niejako w roli dłużnika, może nie posiadać środków na realizację obowiązków o charakterze pieniężnym, wynikających z wyroku.
Problem taki zwykle nie powstaje, kiedy na mieniu skazanego dokonano zabezpieczenia środków pieniężnych w tym właśnie celu, tj. uiszczenia mogących zapaść orzeczeń o charakterze majątkowym. Co jednak w przypadku, kiedy takiego zabezpieczenia brak, a skazany twierdzi, że nie ma środków na realizację obowiązku? Pokrzywdzonemu zależy przecież na uzyskaniu realnego odzwierciedlenia np. poniesionej szkody czy krzywdy, a skazany również chce uniknąć odbywania zastępczej kary pozbawienia wolności. Pomocą w takim przypadku mogą okazać się osoby bliskie skazanemu (art. 57 § 1 pkt 2 KW). Nie jest to rozwiązanie oczywiste, ale niejednokrotnie może okazać się efektywniejsze, niż przypadku poszukiwania majątku skazanego.
Wskazane wyżej przykłady wyraźnie więc przekonują, iż pomoc i wiedza profesjonalnego adwokata po pierwsze nie kończy się wraz z zapadłym prawomocnym wyrokiem. Po drugie, może pozwolić na skorzystanie z uprawnień skazanego czy pokrzywdzonego również po prawomocności wyroku, w postępowaniu wykonawczym, i znaleźć rozwiązania, których klienci nie byli nawet świadomi.