Współczesny świat sportu, zwłaszcza piłki nożnej, przyciąga rzesze miłośników, którzy chętnie uczestniczą w wydarzeniach na stadionach, emocjonując się walką drużyn i atmosferą sportowej rywalizacji, są to zazwyczaj kibice. Niestety, część z tych wydarzeń przekształca się w areny przemocy, chuligaństwa i przestępstw, które zagrażają bezpieczeństwu innych uczestników i naruszają wizerunek sportu. Tak zachowują się zazwyczaj osoby nazwane często pseudokibicami. Zdarza się, że na arenę sportową nie przychodzą wcale po to, aby dopingować którąś z drużyn. Zachowanie wspomnianych pseudokibiców w świetle prawa niejednokrotnie zawierają w sobie cechy, które organy ścigania interpretują jako zachowanie przestępcze, często o charakterze chuligańskim.

Co znaczy, że występek ma charakter chuligański?

Występek jest to czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych albo powyżej 5000 złotych, karą ograniczenia wolności przekraczającą miesiąc albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.

Polski kodeks karny przez występek o charakterze chuligańskim rozumie taki występek, który polega na umyślnym zamachu na zdrowie, na wolność, na cześć lub nietykalność cielesną, na bezpieczeństwo powszechne, na działalność instytucji państwowych lub samorządu terytorialnego, na porządek publiczny, albo na umyślnym niszczeniu, uszkodzeniu lub czynieniu niezdatną do użytku cudzej rzeczy, jeżeli sprawca działa publicznie i bez powodu albo z oczywiście błahego powodu, okazując przez to rażące lekceważenie porządku prawnego.

Taki właśnie charakter czynu bardzo często mają zachowania pseudokibiców, którzy zwani są również chuliganami piłkarskimi.

Konsekwencje prawne czynu chuligańskiego

W przypadku uznania, że czyn ma charakter chuligański, kodeks karny przewiduje kilka szczególnych rozwiązań:

• możliwość orzeczenia przez sąd zakazu wstępu na imprezę masową (zakaz wstępu na imprezę masową obejmuje wszelkie imprezy masowe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz mecze piłki nożnej rozgrywane przez polską kadrę narodową lub polski klub sportowy poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; orzekając zakaz wstępu na imprezę masową za czyn popełniony w związku z masową imprezą sportową, sąd może orzec obowiązek przebywania skazanego w czasie trwania niektórych imprez masowych objętych zakazem w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego.);

 

*Zakaz klubowy – to z kolei zakaz wydawany przez organizatora meczu piłkarskiego, nakładany w związku z naruszeniem regulaminu obiektu lub imprezy sportowej (art. 14 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych);

• w razie skazania za występek o charakterze chuligańskim sąd wymierza karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości nie niższej od dolnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę;
• orzeczenie nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, chyba że orzeka obowiązek naprawienia szkody, obowiązek zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Jeżeli pokrzywdzony nie został ustalony, sąd może orzec nawiązkę na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.;
• warunkowe zawieszenie wykonania kary następuje jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach;

Ustawka czy bójka i pobicie?

Ustawka to termin używany potocznie często w dla określenia zachowań mających miejsce niekoniecznie w czasie rozgrywek meczowych. Jego prawnym odzwierciedleniem w kodeksie karnym jest czyn bójki i pobicia opisany w art. 158 § 1 kodeksu karnego.

Istotnym kryterium przypisania odpowiedzialności za ten czyn jest przyjęcie, iż zachowaniem karalnym jest stwierdzenie samego już uczestnictwa w bójce lub pobiciu. Wynika to z obowiązującej w polskim kodeksie karnym zasady indywidualizacji odpowiedzialności karnej, która w tym przypadku wymagałaby precyzyjnego ustalenia kto, kiedy i komu, zadawał ciosy w czasie zdarzenia. Wiadomo natomiast, że czy to bójka czy pobicie zwykle są zdarzeniami dynamicznymi, w czasie których rzadko zwraca się uwagę na zachowanie wszystkich uczestników. Choć przepis tego nie wymienia, to przyjmuje się, iż w czynie opisanym w art. 158 KK mają brać udział co najmniej 3 osoby. W czasie bójki jej uczestnicy zadają sobie ciosy wzajemnie. Z kolei w czasie pobicia co najmniej dwie osoby biją jedną lub więcej. W tym wypadku nie warto też kibicować innym aktywnym uczestnikom, gdyż takie zachowanie również traktowane jest jako udział w bójce lub pobiciu.

Kara za opisany czyn bójki czy pobicia zależy od rozstroju zdrowia, jaki mógł powstać lub powstał u pokrzywdzonego. W przypadku jedynie narażenia na spowodowanie ciężkiego lub średniego uszczerbku na zdrowiu odpowiedzialność może wynosić do 5 lat pozbawienia wolności. Jeśli natomiast wystąpił ciężki uszczerbek – wzrasta do 10 lat, natomiast w przypadku śmierci pokrzywdzonego – do lat 15.

• użycie niebezpiecznego przedmiotu w trakcie bójki lub pobicia – art. 159 KK

Niejednokrotnie słyszeliśmy zapewne, że policja zabezpieczyła przy okazji zatrzymania pseudokibiców kije czy nawet maczety (!) Przepis mówi co prawda o broni palnej, nożu czy innym niebezpiecznym przedmiocie i właśnie do tych ostatnich można zaliczyć wspomniane przedmioty. W takim przypadku grozi nawet kara do 8 lat pozbawienia wolności.

Bojówka czy grupa przestępcza

Zdarza się również, że grupy pseudokibiców  tworzą tzw. bojówki. Są to zwykle środowiska bardzo hermetyczne, które oprócz doraźnych akcji w trakcie meczu czy wspomnianych ustawek, zajmują się również cyklicznym i planowanym działaniem o charakterze przestępczym. Wówczas taka działalność zazwyczaj przez organy ścigania kwalifikowana jest jako zorganizowana grupa przestępcza – art. 258 § 1 KK. Nierzadko grupom takim przypisywana jest również działalność na polu narkotykowym. Tutaj odpowiedzialność karna może znacznie wzrosnąć nawet do 8 lat pozbawienia wolności, a w przypadku kierowania taką grupą nawet do lat 15.

Inne częste czyny popełniane przez pseudokibiców i konsekwencje prawne

Występki popełniane przez pseudokibiców bardzo często mają właśnie charakter chuligański. Jednak to sąd decyduje o tym, czy taki właśnie przymiotnik nada badanym czynom.

Do najczęstszych czynów zabronionych (oprócz wymienionych wyżej), popełnianych zazwyczaj przy okazji meczów piłkarskich lub też argumentowanych w ten sposób, należą głównie:

• niszczenie mienia ruchomego oraz niszczenie cudzej rzeczy – art. 288 KK oraz art. 124 KW.

W uproszczeniu niszczenie mienia, jeśli szkoda nie przekracza 800 zł jest wykroczeniem, powyżej tej kwoty – przestępstwem. W obu przypadkach sprawca jest ścigany na wniosek pokrzywdzonego. Również w zależności od wagi naruszenia różnicuje się odpowiedzialność. W przypadku wykroczenia będzie to grzywna, kara ograniczenia wolności lub aresztu, natomiast w przypadku przestępstwa nawet kara do 5 lat pozbawienia wolności.

• naruszenie nietykalności cielesnej – art. 217 KK

Bardzo często spory wynikłe w czasie meczu kończą się również w ten sposób, tj. naruszenia nietykalności cielesnej. Odpowiedzialność za ten czyn jest zdecydowanie łagodniejsza niż w przypadku bójki czy pobicia, gdyż wynosi maksymalnie do 1 roku pozbawienia wolności i jest ścigana z oskarżenia prywatnego.

• zakaz wnoszenia (i rzucania) rac na teren boiska – art. 8 ust. 2 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych;

W ustawie używany termin to: wyroby pirotechniczne, lecz właśnie o wnoszenie rac tu chodzi. Zgodnie z art. 59 ww. ustawy za takie zachowanie grozi grzywna, kara ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności nawet do 5 lat. Z kolei za używanie takich przedmiotów pirotechnicznych grozi kara do 2 lat pozbawienia wolności (art. 60 ww. ustawy);

• wdarcie się na teren boiska – art. 60 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych – takie zachowanie (podobnie jak nieopuszczenie wbrew żądaniu uprawnionego) karane jest karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku;
• zakrywanie twarzy – art. 57a ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych – zakazuje uczestnikom sportowych imprez masowych (w tym meczów piłki nożnej) w trakcie takiej imprezy używania elementu odzieży lub przedmiotu, który ma na celu uniemożliwienie lub znaczne utrudnienie rozpoznania osoby. Za takie zachowanie grozi kara ograniczenia wolności lub grzywny nie mniejszej niż 2000 zł;
• zakłócenie porządku publicznego – art. 51 KW – do tej kategorii zaliczają się szczególnie zachowania dokonywane przed i po meczach. Za takie zachowanie, również o charakterze chuligańskim, przewiduje się karę aresztu, grzywny lub ograniczenia wolności.

Konsekwencją, która może być szczególnie dotkliwa dla pseudokibiców jest orzeczenie tzw. zakazu stadionowego od 2 do 6 lat (art. 65 ust. 2 ustawy o imprezach masowych), który jest obligatoryjny w przypadku skazania za określone wykroczenia, w tym za zakłócanie porządku publicznego.

Co robić kiedy padnę ofiarą przemocy pseudokibiców?

Na początek warto pamiętać, że jeśli nie jest się uczestnikiem bójki, tj. jesteś atakowany/atakowana możesz się bronić! W języku prawniczym mówimy wtedy o obronie koniecznej. Co również istotne odparcie ataku na własną osobę powinno być proporcjonalne do zagrożenia.

Takie zdarzenie, jeśli nie było przedmiotem interwencji służb porządkowych na stadionie, gdyż np. zdarzenie miało miejsce poza nim, należy niezwłocznie zgłosić policji. Organy ścigania są szczególnie wyczulone na takie zgłoszenia w czasie trwania rozgrywek meczowych. W tym czasie również znacznie szybciej mogą znaleźć sprawcę zdarzenia.

Co również istotne to w miarę możliwości zgromadzenie dowodów, najlepiej w postaci nagrań, bądź też wskazanie osób, które były świadkami zdarzenia. Kiedy emocje nieco opadną, warto też skontaktować się z adwokatem, który pomoże nie tylko na etapie zbierania dowodów, ale i później, w razie konieczności dochodzenia praw pokrzywdzonego.

Podsumowanie

Przestępstwa kibicowskie i chuligańskie są poważnym problemem, który zagraża bezpieczeństwu publicznemu, wizerunkowi sportu i życiu wielu ludzi. Zrozumienie przepisów prawa, konsekwencji prawnych oraz działań prewencyjnych jest kluczowe dla minimalizacji tych zjawisk. Warto pamiętać, że sport to przede wszystkim emocje, rywalizacja i wspólnota, a nie miejsce na przemoc i wandalizm.