Wznowienie postępowania.

Czemu służy? Kiedy się należy?

Wznowienie postępowania, jest zarówno kolejną instytucją, którą można uruchomić dopiero po uzyskaniu przez orzeczenie statusu prawomocności, a ponadto nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia (zaraz obok kasacji i skargi na wyrok sądu odwoławczego).

Wznowienie ma służyć temu, aby w razie zaistnienia wspomnianych nadzwyczajnych okoliczności, ponownie przyjrzeć się sprawie, z innej, nowej perspektywy. Co do zasady, nie ma więc na celu naprawy błędów postępowania. W takim bowiem wypadku wnosi się zazwyczaj zażalenie lub apelację. Choć i wznowienie taki w efekcie może odnieść skutek.

W jakich przypadkach wznawia się postępowanie?

Dla uruchomienia wspomnianej procedury wymagane jest więc zaistnienie „nadzwyczajnych okoliczności”. Ustawodawca nie pozwala bowiem na podważanie prawomocnych orzeczeń
z jakiegokolwiek powodu, a jednie w ściśle określonych przypadkach. Mowa o nich
w rozdziale 56 KPK.

Ustawodawca przewidział kilkanaście przyczyn, dla których postępowanie należy wznowić. Wówczas wznowienie jest obligatoryjne. Są również takie, które pozwalają, ale nie nakazują wznowienia. W żargonie prawniczym mówi się wtedy o fakultatywności podjęcia czynności.

Tak więc obligatoryjne wznawia się postępowanie w przypadkach wymienionych w art. 540 KPK, tj.:

1) w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa (co musi być stwierdzone prawomocnym wyrokiem), a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia;

2) po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody wskazujące na to, że:

a) skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze,
b) skazano go za przestępstwo zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary albo też błędnie przyjęto okoliczności wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary,
c) sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne, błędnie przyjmując popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu.

Ponadto postępowanie wznawia się obligatoryjnie:

– na korzyść strony (a więc nie tylko oskarżonego), jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie; wznowienie nie może nastąpić na niekorzyść oskarżonego.

– na korzyść oskarżonego, gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską.

Z kolei postępowanie wznawia się fakultatywnie w przypadkach, gdy:

– zostanie złożony wniosek oskarżonego, w terminie zawitym miesiąca od dnia, w którym dowiedział się o zapadłym wobec niego orzeczeniu, jeżeli sprawę rozpoznano pod nieobecność oskarżonego, któremu nie doręczono zawiadomienia o terminie posiedzenia lub rozprawy albo doręczono je w inny sposób niż osobiście, gdy wykaże on, że nie wiedział o terminie oraz o możliwości wydania orzeczenia pod jego nieobecność (*pod tą kategorię nie podpadają jednak przypadki, kiedy miało miejsce uznanie pisma za doręczone po powtórnej awizacji, w przypadku odmowy lub niemożności złożenia podpisu na potwierdzeniu odbioru lub kiedy strona nie poinformuje o zmianie adresu).

Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 28 lutego 2023 r., sygn. akt III KZ 42/22 (Legalis nr 2909736)

Podstawy dla wznowienia postępowania karnego zakończonego prawomocnym orzeczeniem enumeratywnie wylicza art. 540 KPK. Są one precyzyjnie opisane i z uwagi na wyjątkowość możliwości przełamywania prawomocności wyroku sądowego – obejmują jedynie najpoważniejsze okoliczności, jakie z uwagi na zasady procesu karnego powodują, że sprawę należy rozstrzygnąć ponownie. Specyfika postępowania wznowieniowego wszczynanego na wniosek powoduje, że nie dokonuje się na nowo oceny zebranych w toku procesu dowodów i poprawności przyjętych w oparciu o nie ustaleń faktycznych będących podstawą prawomocnego wyroku. Nie bada się również oceny zasadności orzeczenia sądu pierwszej instancji, tak jak to się czyni w ramach kontroli instancyjnej.

Wspomniane orzeczenie Sądu Najwyższego porusza jeszcze jedną istotną kwestię, mianowicie tryb wszczynania postępowania o wznowienie, tj. z urzędu oraz na wniosek.

Postępowanie wznawia się z urzędu tylko w razie ujawnienia się jednego z uchybień wymienionych w art. 439 § 1 KPK, czyli tzw. bezwzględnych przyczyn odwoławczych, przy czym wznowienie postępowania jedynie z powodów określonych w pkt 9-11 może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego. Przypadki następują kiedy:

– zaszła jedna z przyczyn wyłączających postępowanie, wymienionych w KPK, oskarżony w postępowaniu przed sądem nie miał obrońcy,

– w poszczególnych przypadkach obrony obligatoryjnej lub takim, kiedy obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których wymagana była jego obecność oraz

– sprawę rozpoznano pod nieobecność oskarżonego, która to obecność była obowiązkowa).

Okoliczności szczególnych, warunkujących nawet samo przyjęcie wniosku jest jeszcze kilka, dlatego też nic dziwnego, że wniosek taki obwarowany jest tzw. przymusem adwokacko-radcowskim. Oznacza to jedynie ale i aż tyle, że powinien zostać sporządzony i podpisany przez profesjonalnego pełnomocnika.

W razie pytań lub chęci podjęcia współpracy, zapraszam do kontaktu.