Co robić w przypadku zatrzymania?

Zatrzymania kojarzymy zazwyczaj z doniesień medialnych, gdzie najczęściej występuje kilku/kilkunastu groźnie wyglądających funkcjonariuszy, bądź też w wyniku brawurowego pościgu samochodowego. Sytuacja kończy się zwykle głośno wydawanymi poleceniami i zakuciem delikwenta w kajdanki.

W rzeczywistości są to raczej rzadkie przypadki, a faktyczne zatrzymanie bardzo często następuje w zaciszu domowym lub w trakcie rutynowej kontroli drogowej. Zdarzają się również zatrzymania na sali sądowej.

Dla porządku wyjaśnienie. Osoba podejrzana to nie to samo co podejrzany. Osobie podejrzanej nie przedstawiono (jeszcze) zarzutów. Podejrzanym staje się natomiast ktoś, komu te zarzuty już przedstawiono.

KTO może dokonać zatrzymania?

Zanim o samym zatrzymaniu, ciekawą opcję przewiduje art. 243 KPK. Mowa o „ujęciu osoby na gorącym uczynku”, którego może dokonać każdy! Podobnie jak każdy może ująć osobę w wyniku pościgu podjętego bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości. Taką osobę należy niezwłocznie oddać w ręce policji.

Zatrzymanie jest jednak czynnością, z której sporządza się protokół, dlatego takiej może dokonać organ, który jest uprawniony i obowiązany do jego sporządzenia. Trudno, aby obarczać tym obywatela 😉

Najczęściej jest to więc policja. Art. 244 KPK wskazuje, iż ma ona prawo (a więc nie zawsze tego dokona) zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym. Podobnie policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa, że ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.

Jednak są też sytuacje, w których wspomniany organ nie ma wyjścia – dokonuje zatrzymania. Mowa o sytuacji, kiedy przestępstwo „z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej” zostało popełnione przy użyciu broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a zachodzi obawa, że ponownie popełni ona przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.

Zatrzymania (na podstawie odrębnych regulacji) mogą dokonywać również inne podmioty. Należą do nich w szczególności:

• prokurator
• funkcjonariusze Straży Granicznej (również na lotnisku)
• funkcjonariusze Służby Celno-Skarbowej

Jakie są prawa zatrzymanego?

Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o:

• przyczynach zatrzymania
• przysługujących mu prawach, w tym o prawie do skorzystania z pomocy adwokata lub radcy prawnego, do korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim, do złożenia oświadczenia i odmowy złożenia oświadczenia, do otrzymania odpisu protokołu zatrzymania, do dostępu do pierwszej pomocy medycznej oraz o prawach wskazanych w:

– art. 245 (niezwłoczny kontakt z adwokatem),

– art. 246 § 1 (możliwość złożenia zażalenia i zbadania zasadności, legalności i prawidłowości zatrzymania)

– art. 612 § 2 (kontakt z urzędem konsularnym),

– art. 248 § 1 i 2 (o tym, kiedy następuje jego zwolnienie).

Przede wszystkim jednak należy pamiętać, że zatrzymany ma prawo do tego aby go wysłuchać.

Jak długo trwa zatrzymanie?

Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy ustanie przyczyna zatrzymania.

Zatrzymany jest też zwalniany, jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania.

Zatrzymanego należy także zwolnić na polecenie sądu lub prokuratora.

Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania go do dyspozycji sądu nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania albo nie ogłoszono mu tego postanowienia na posiedzeniu przeprowadzonym w sposób określony w art. 250 § 3b (tzw. telekonferencja).

Na koniec ciekawostka: ponowne zatrzymanie osoby podejrzanej na podstawie tych samych faktów i dowodów jest niedopuszczalne.