O wpływie używek na zdolność prowadzenia pojazdu można mówić i pisać wiele. Konsekwencje jakie wiążą się ze spożywaniem alkoholu i/oraz używek czy narkotyków, nie ograniczają się bowiem bo negatywnych skutków zdrowotnych, ale również prawnych.

Jazda w stanie nietrzeźwości (art. 178a KK) a jazda po użyciu alkoholu (87 KW). Definicje, różnice, progi.

Wiadomo, że spożywanie alkoholu prowadzi do zmian w organizmie. Konkretnie powstania określonego stężenia alkoholu we krwi oraz w wydychanym powietrzu. Skąd jednak wiadomo, jakie stężenie jest karalne na gruncie kodeksu karnego, a jakie stanowi „jedynie” wykroczenie.

Ustawodawca wskazał w tym celu konkretne progi. Zgodnie z art. 115 § 16 kodeksu karnego stan nietrzeźwości w rozumieniu tego kodeksu zachodzi, gdy:

1) zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub

2) zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.

W prawie karnym poza wspomnianą wyżej definicją stanu nietrzeźwości wyróżnia się też stan po użyciu alkoholu. Taka sytuacja zachodzi, gdy:

1) zawartość alkoholu we krwi wynosi od 0,2 do 0,5 promila

2) obecność alkoholu wynosi od 0,1 mg do 0,25 mg w 1 dm sześciennym wydychanego powietrza.

Powyższe granice są istotne z punktu widzenia odpowiedzialności karnej. W zależności bowiem od tego, co wskaże dane urządzenie pomiarowe (bądź badanie krwi) w grę wchodzić będzie odpowiedzialność za przestępstwo (zawartość przekracza 0,5 promila), o czym wspomina art. 178a kodeksu karnego:

„§ 1. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”

lub wykroczenie (zawartość wynosi od 0,2 do 0,5 promila), o czym wspomina art. 87 kodeksu wykroczeń:

„§ 1. Kto, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym,

podlega karze aresztu albo grzywny nie niższej niż 2500 złotych.”

Konsekwencje karne jazdy pod wpływem alkoholu lub środków odurzających.

Zarówno kodeks karny jak i kodeks wykroczeń, oprócz jazdy pod wpływem alkoholu lub w stanie po użyciu alkoholu, penalizuje też prowadzenie pojazdu pod wpływem środka odurzającego (tak w kodeksie karnym) lub „podobnie (jak alkohol) działającego środka” (tak w kodeksie wykroczeń).

Nie jest też zaskoczeniem, że konsekwencje karne związane z takim zachowaniem są tożsame z tymi, które obowiązują względem prowadzenia w związku ze spożyciem alkoholu.

A więc w przypadku znajdowania się pod wpływem środka odurzającego – kara pozbawienia wolności do lat 3. Natomiast w przypadku prowadzenia pojazdu po użyciu środka działającego podobnie jak alkohol – kara aresztu lub grzywny nie niższej niż 2500 zł.

Należy jednak zaznaczyć, iż są one surowsze w przypadku, kiedy sprawca czynu określonego w art. 178a § 1 kodeksu karnego był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Taki przypadek recydywy w prowadzeniu pod wpływem alkoholu lub środka odurzającego karany jest bowiem pozbawieniem wolności od 3 miesięcy do nawet 5 lat pozbawienia wolności.

Nasuwa się oczywiście pytanie jak zmierzyć poziom odurzenia? W przypadku alkoholu jest to proste – osoby do tego uprawnione używają zwykle alkomatu, stwierdzającego poziom alkoholu w wydychanym powietrzu. Jeśli natomiast brak jest takiej możliwości (np. z uwagi na chorobę lub stan osoby badanej), wówczas pozostaje opcja przeprowadzenia badania stężenia alkoholu we krwi.

Na szczęście nad problemem tym pochylił się również Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 8 listopada 2023 r., sygn. akt III KK 151/23:

„Przy ustalaniu stanu „pod wpływem środka odurzającego” należy brać pod uwagę nie tyle samo stężenie tego środka, co jego indywidualne oddziaływanie na konkretnego sprawcę. W konsekwencji nie można wykluczyć, że w realiach konkretnej sprawy przy stężeniu środka odurzającego poniżej określonych w nauce progów, sprawca będzie znajdował się w stanie „pod wpływem środka odurzającego” bądź „po użyciu podobnie działającego środka do alkoholu” i odwrotnie. Dopóki ustawodawca nie określi tych progów w akcie normatywnym rangi ustawowej, dopóty mają one charakter wyłącznie pomocniczy.”

W tym więc wypadku niezwykle istotna jest aktywność procesowa w czasie postępowania przygotowawczego, a już szczególnie przed sądem. Z pewnością ułatwi to fachowa pomoc ze strony adwokata, który zwróci uwagę na kluczowe aspekty sprawy.

Ponadto w razie skazania za przestępstwo z art. 178a § 1 kodeksu karnego sąd orzeka świadczenie pieniężne na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej w wysokości co najmniej 5000 złotych, a co najmniej 10 000 złotych w przypadku recydywy (a nawet do 60 tys. zł).

Utrata prawa jazdy i zakaz prowadzenia pojazdów – na jak długo są orzekane

Oczywiście jedną z najbardziej dotkliwych konsekwencji prowadzenia pod wpływem alkoholu lub pod wpływem środka odurzającego jest zarówno utrata prawa jazdy (cofnięcie uprawnień do kierowania pojazdami), jak i orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów.

Należy odróżnić również pojęcie zatrzymania prawa jazdy, które ma jedynie za zadanie zabezpieczyć mogący zapaść w przyszłości środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów.

Zatrzymanie za pokwitowaniem (art. 135 ustawy prawo o ruchu drogowym) przez policję (które wymaga odpowiedniego zatwierdzenia postanowieniem przez prokuraturę lub sąd!!!) następuje najczęściej właśnie w przypadku:

uzasadnionego podejrzenia, że kierujący pojazdem znajduje się w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu;
kierowaniu pojazdem z prędkością przekraczającą dopuszczalną o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym;
przekroczenia przez kierującego pojazdem liczby 24 punktów za naruszenie przepisów ruchu drogowego w okresie 5 lat od wydania skierowania na kurs reedukacyjny
może ono nastąpić za pokwitowaniem, w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że kierowca popełnił przestępstwo lub wykroczenie, za które może być orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów.

Należy pamiętać, że w przypadku zatrzymania prawa jazdy z uwagi na podejrzenie znajdowania się w stanie nietrzeźwości, niedopuszczalne jest dalsze prowadzenie pojazdu!

Natomiast w przypadku zatrzymania prawa jazdy z uwagi na przekroczenie prędkości dopuszcza się prowadzenie pojazdu 7 dni od momentu zatrzymania (art. 135 ust. 4 prawa o ruchu drogowym).

W podobnych przypadkach decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy może wydać starosta, tj., kiedy:

kierujący pojazdem przekroczył dopuszczalną prędkość o więcej niż 50 km/h na obszarze zabudowanym;
kierujący pojazdem silnikowym przewozi osoby w liczbie przekraczającej liczbę miejsc określoną w dowodzie rejestracyjnym (pozwoleniu czasowym) lub wynikającą z konstrukcyjnego przeznaczenia pojazdu niepodlegającego rejestracji

Następuje ono wstępnie na okres wynoszący 3 miesiące (art. 102 pkt 1c ustawy o kierujących pojazdami).

Cofnięcie uprawnienia (art. 103 ustawy o kierujących pojazdami i art. 182 KKW) do kierowania pojazdami jest w zasadzie decyzją administracyjną, którą wydaje starosta. Następuje ono m.in.:

w razie ponownego przekroczenia liczby 24 punktów otrzymanych za naruszenie przepisów ruchu drogowego w okresie 5 lat od dnia doręczenia informacji, dotyczącej konieczności ukończenia kursu reedukacyjnego;
popełnienia w okresie próbnym trzech wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji lub jednego przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji;
orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów;

Ten ostatnio wymieniony środek karny został przewidziany zarówno w kodeksie wykroczeń jak i w kodeksie karnym.

Zakaz prowadzenia pojazdów orzekany jest więc:

w razie popełnienia wykroczenia z art. 87 § 1 kodeksu wykroczeń orzeka się taki zakaz – od 6 miesięcy do lat 3;
w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji, sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju – od roku do lat 15;
jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji (czyli np. 178a kodeksu karnego) był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego, sąd orzeka, na okres nie krótszy niż 3 lata, zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju;
w razie popełnienia przestępstwa określonego w art. 178a § 4 kodeksu karnego (czyli w przypadku recydywy prowadzenia pojazdu pod wpływem), sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych dożywotnio

Co istotne, jeśli zakaz trwał dłużej niż rok, przed ponownym wejściem w posiadanie prawa jazdy należy ponownie przejść kontrolę sprawdzenia kwalifikacji, co wiązać się może z koniecznością przejścia kursu reedukacyjnego.

Jakie są możliwości skrócenia zakazu prowadzenia pojazdów (tzw. blokada alkoholowa)

Dobra wiadomość jest taka, iż w niektórych przypadkach orzeczony zakaz prowadzenia pojazdów może ulec skróceniu, bądź też specyficznej modyfikacji.

Skrócenie wykonywania środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów (w określonych sytuacjach) przewiduje kodeks karny.

sąd może po upływie połowy okresu, na który orzeczono wspomniany środek karny w , uznać go za wykonany, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego, a środek karny był w stosunku do niego wykonywany przynajmniej przez rok;
jeżeli środek karny orzeczony został dożywotnio, sąd może uznać go za wykonany, jeżeli skazany przestrzegał porządku prawnego i nie zachodzi obawa ponownego popełnienia przestępstwa podobnego do tego, za które orzeczono środek karny, a środek karny był w stosunku do skazanego wykonywany przynajmniej przez 15 lat;

Inną możliwość nie tyle skrócenia czasu trwania zakazu, co jego modyfikację przewiduje art. 182a KKW.

Jeżeli zakaz prowadzenia pojazdów był wykonywany przez okres co najmniej połowy orzeczonego wymiaru, a w przypadku dożywotniego zakazu prowadzenia pojazdów – przez okres co najmniej 10 lat, sąd może orzec o dalszym wykonywaniu tego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów niewyposażonych w blokadę alkoholową (alkolock). Sąd jednak musi być przekonany, że ostawa, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz zachowanie w okresie wykonywania środka karnego uzasadniają przekonanie, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę nie zagraża bezpieczeństwu w komunikacji.

Warto zwrócić uwagę, iż w omawianych przypadkach sąd ocenia czy osoba, względem której orzeczono taki zakaz przestrzega porządku prawnego. Warto więc w takich wypadkach skontaktować się z adwokatem celem sformułowania wniosku, który uwzględni kluczowe dla niego aspekty.

Możliwość warunkowego umorzenia postępowania przy jeździe pod wpływem – czy jest realne?

Pytanie, które bardzo często pada z ust klientów, a na które nie ma jednoznacznej odpowiedzi, bez analizy konkretnego przypadku.

O warunkowym umorzeniu postępowania i tego, kiedy może nastąpić, pisałam już na blogu. Jeśli chodzi konkretnie o sytuację związaną z prowadzeniem pojazdów pod wpływem, to zachowanie to podlega ocenie pod kątem warunkowego umorzenia postępowania jak każde inne.

Stąd też w praktyce zastosowanie tej instytucji ogranicza się raczej do zdarzeń, kiedy przykładowo stężenie alkoholu nie było wysokie, a okoliczności popełnienia czynu jak też dotychczasowa postawa sprawcy, wskazują, iż było to zdarzenie odosobnione.

W takich wypadkach, mimo nie wydawania przez sąd wyroku skazującego, sąd może orzec jednak zakaz prowadzenia pojazdów, o czym wprost wspomina art. 67 § 3 kodeksu karnego.

Strategie obrony w sprawach o jazdę pod wpływem – rola adwokata, kwestionowanie pomiarów, okoliczności łagodzące.

Rola adwokata podczas obrony w sprawach o jazdę pod wpływem może okazać się niezbędna, szczególnie jeśli klient jest świadomy, iż w sprawie zachodzą okoliczności łagodzące. Życie pisze różne scenariusze, które czasem dla sprawcy mogą wydawać się błahe, a w rękach adwokata stanowią nie lada broń.

Należy również pamiętać, iż pomiary wykonywane są urządzeniami, które powinny być użyte zgodnie z instrukcją, serwisowane i kalibrowane. Większość danych dotyczących urządzenia znajduje się w wyniku badania. Lecz nie zawsze są to dane, które mogą okazać się istotne przykładowo w kwestionowaniu dokonanego pomiaru.

Dlatego szczególnie w tych właśnie sytuacjach, kiedy liczą się niuanse często o charakterze techniczno-prawnym, czy proceduralnym, nieocenione staje się skorzystanie z pomocy adwokata.

Jazda po alkoholu i/lub narkotykach – konsekwencje prawne