Kiedy stosuje się poręczenie majątkowe?
Poręczenie majątkowe, jako jeden z wolnościowych środków zapobiegawczych, stosowany jest, kiedy organy (sąd lub prokurator w czasie śledztwa), stwierdzą, że należy zabezpieczyć prawidłowy tok postępowania. Zabezpieczenie postępowania w ten sposób pozwala więc uniknąć tymczasowego aresztowania. Jednocześnie dla osoby, względem której jest stosowane, ma stanowić na tyle silny bodziec motywujący, aby swoim potencjalnym zachowaniem nie zaburzyć toku postępowania.
Na czym polega poręczenie majątkowe?
Poręczenie majątkowe może polegać na:
- wpłaceniu określonej kwoty pieniędzy na konto organu stosującego ten środek
- ustanowieniu zastawu lub hipoteki
- złożeniu papierów wartościowych.
Jakie są wymogi poręczenia majątkowego?
Przedmiot poręczenia majątkowego nie może pochodzić z przysporzenia na rzecz oskarżonego albo innej osoby składającej poręczenie dokonanego na ten cel. Innymi słowy, nie może zostać np. przekazany poręczającemu-oskarżonemu lub innej osobie, specjalnie w celu złożenia jako poręczenie.
Stąd przepisy stanowią, iż sąd albo prokurator może uzależnić przyjęcie przedmiotu poręczenia majątkowego od wykazania przez osobę składającą poręczenie źródła pochodzenia tego przedmiotu. Dodatkowo oświadczenie w przedmiocie źródła pochodzenia przedmiotu poręczenia majątkowego osoba składająca poręczenie składa pod rygorem odpowiedzialności karnej, o czym należy ją uprzedzić. Osobę składającą poręczenie majątkowe zawiadamia się również o każdorazowym wezwaniu oskarżonego do stawiennictwa.
Obowiązki poręczającego
Przy odbieraniu poręczenia zawiadamia się udzielającego poręczenia lub wykonującego obowiązki poręczającego o treści zarzutu stawianego oskarżonemu oraz o obowiązkach wynikających z poręczenia i skutkach ich niedotrzymania.
Poręczający jest obowiązany niezwłocznie powiadomić sąd lub prokuratora o wiadomych mu poczynaniach oskarżonego, zmierzających do uchylenia się od obowiązku stawienia się na wezwanie lub do utrudniania w inny bezprawny sposób postępowania.
Jak długo można stosować poręczenie majątkowe?
Poręczenie majątkowe, podobnie jak pozostałe środki zapobiegawcze można stosować aż do rozpoczęcia wykonywania kary. Ich początek może mieć miejsce już w trakcie postępowania przed prokuratorem, który to sam (tym razem bez udziału sądu), może zdecydować
o konieczności użycia tego środka.
Środek ten może być również modyfikowany w trakcie jego trwania. Zmianie mogą ulec bowiem okoliczności prowadzonej sprawy, jej długotrwałość czy też osobista sytuacja poręczającego. Stąd warto pamiętać, iż poręczenie zastosowane na początku postępowania np.
w formie pieniężnej, może zostać zmniejszone (lub zwiększone), bądź też zmienione np. na hipotekę lub zastaw.
Przykładowo poręczenie zostało zastosowane przez Prokuraturę Okręgową w Krakowie, a sprawa następnie trafiła do Sądu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia w Krakowie. Modyfikacji tego środka może więc w toku postępowania sądowego dokonać ten właśnie sąd. Impulsem do wspomnianej zmiany są głównie wnioski zainteresowanych lub obrońców oskarżonych.
Jak wysokie może być poręczenie majątkowe?
Wysokość poręczenia majątkowego, ale również jego rodzaj i warunki, powinno być ustalone w postanowieniu, mając na względzie sytuację materialną oskarżonego (podejrzanego w toku śledztwa) i składającego poręczenie majątkowe, wysokość wyrządzonej szkody oraz charakter popełnionego czynu.
Oznacza to, iż nie ma odgórnie przypisanej kwoty, jaka dane postępowanie ma zabezpieczać. Zależy to bowiem od wyżej wskazanych czynników. Równocześnie oznacza to, iż jeśli czynniki te ulegną zmianie, podobnej zmianie powinno ulec stosowane poręczenie majątkowe.
Ciekawy pogląd został w tym temacie wypowiedziany przez Sąd Apelacyjny w Krakowie, który stwierdził, iż: „Wysokość poręczenia jest zależna nie tyle od majątku oskarżonego, co od charakteru zarzutów i ewentualnego równoważenia korzyści, jakie mógłby odnieść oskarżony naruszając warunki tego środka zapobiegawczego. Jednakże wartość poręczenia nie może być ustalona na poziomie, który byłby oczywiście nieosiągalny dla oskarżonego, co tworzyłoby fikcję z możliwości uzyskania zwolnienia.” (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie – II Wydział Karny z dnia 14 lutego 2019 r., II AKz 68/19. Legalis nr 2233151).
Co dzieje się po zakończeniu poręczenia majątkowego?
Zakończenie poręczenia majątkowego może nastąpić na kilka sposobów.
W przypadku, kiedy organ, który zastosował poręczenie majątkowe, a po wpłynięciu sprawy do sądu – ten sąd, uzna, że ustały przyczyny, dla których zastosowano poręczenie, zostaje ono uchylone (np. uniewinnienie). Wówczas przedmiot poręczenia jest zwracany w takiej formie, w jakiej wpłynął. Co ciekawe, jeśli są to pieniądze, zwracane są wraz z odsetkami! Ponadto należy pamiętać, że przy zwrocie takiej kwoty: „ (…) kwota odsetek od sum depozytowych od poręczenia majątkowego stanowiłaby przychód osoby fizycznej w rozumieniu art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako „przychód z innych źródeł”. Wówczas podmiot dokonujący wypłaty należności lub świadczeń byłby, na mocy art. 42a ww. ustawy, zobligowany do sporządzenia informacji według ustalonego wzoru o wysokości przychodów,
a następnie do przesłania jej podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika.(…)” (Pismo z dnia 13 grudnia 2021 r. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, 0113-KDIPT2-3.4011.898.2021.2.KS, Odsetki od kwoty uiszczonej z tytułu poręczenia majątkowego jako niestanowiące przychodu – https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/pisma-urzedowe/0113-kdipt2-3-4011-898-2021-2-ks-odsetki-od-kwoty-185179237).
Poręczenie ustaje również z chwilą zakończenia postępowania, dla którego było stosowane. Jednak w razie prawomocnego skazania oskarżonego na karę pozbawienia wolności następuje to dopiero z chwilą rozpoczęcia odbywania przez niego kary.
Stanowiące przedmiot poręczenia wartości majątkowe lub zobowiązania ulegają przepadkowi albo ściągnięciu w razie ucieczki lub ukrycia się oskarżonego. W wypadku utrudniania w inny sposób postępowania karnego można orzec przepadek lub ściągnięcie tych wartości. Innymi słowy, jeśli oskarżony ucieknie, podobnie dzieje się z poręczeniem, bezwzględnie ulega przepadkowi lub ściągnięciu. Jeśli natomiast utrudnianie postępowania przybiera inną formę, przymusowe zakończenie poręczenia i jego utrata, zależy od uznania organu.
Co więcej orzekając w przedmiocie przepadku lub ściągnięcia wartości majątkowych stanowiących przedmiot poręczenia, sąd może orzec częściowy przepadek lub ściągnięcie tych wartości, stosując wówczas wobec oskarżonego ponadto inny jeszcze środek zapobiegawczy,
z uwzględnieniem wymogów art. 258 § 4 KPK (uwzględnienie rodzaju i charakteru obaw oraz ich nasilenia), z wyjątkiem tymczasowego aresztowania.
Podsumowując – poręczenie majątkowe pozwala pozostawać na wolności w trakcie postępowania, lecz wiąże się z pewnymi obowiązkami. Dlatego szczególnie w celu ustalenia jego właściwej formy, a zwłaszcza wysokości warto skorzystać z fachowej pomocy adwokata!