Kurator w postępowaniu penitencjarnym pełni rolę pośrednika pomiędzy skazanym/dozorowanym a społeczeństwem.

Jego praca nad skazanym nierzadko zaczyna się bowiem jeszcze przed opuszczeniem zakładu karnego. Zgodnie z art. 164 KKW okres 6 miesięcy przed przewidywanym zwolnieniem lub wykonaniem kary, stanowi czas niezbędny do przygotowania skazanego do powrotu do społeczeństwa. Przygotowanie to odbywa się z pomocą kuratora.

Kiedy konieczny jest nadzór kuratora?

Kurator ustanawiany jest przez sąd, lecz nie zawsze jest to konieczne. Nie w każdym bowiem przypadku: warunkowego umorzenia postępowania, warunkowego zwieszenia wykonania kary czy nawet warunkowego przedterminowego zwolnienia, a nawet orzeczenia kary ograniczenia wolności, ustanawiany jest kurator. To ustawa wskazuje oczywiście sytuacje, kiedy sąd musi ustanowić dozór (młodociany sprawca przestępstwa umyślnego, recydywa z art. 64 § 2 i 64a KK, wobec sprawcy przestępstwa popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych oraz sprawca, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej – art. 73 § 2 KK).

Poza tym sąd ustanawia kuratora w przypadkach, kiedy uważa, że jest to konieczne do nadzoru jego zachowania i realizacji nałożonych obowiązków w czasie próby. Kurator ma również podejmować działania wychowawcze, które mają uchronić skazanego przed powrotem do przestępstwa. Jego działanie jest więc bardzo kompleksowe. Z jednej strony kontroluje wykonywanie obowiązków nałożonych przez sąd,
a z drugiej nadzoruje je, czyli reaguje w razie konieczności, jeśli są naruszane.

Od kiedy faktycznie zaczyna się dozór kuratora?

Ważna informacja – faktyczne rozpoczęcie wykonywania dozoru zależy od osoby dozorowanego. Kurator oczywiście musi się ujawnić, czyli poinformować, że to on będzie sprawował nad nami nadzór. Ale to właśnie osoba, która została dozorem objęta, w sumie od momentu uprawomocnienia się wyroku/postanowienia, ma za zadanie zgłosić się sama do kuratora. Zasadniczo ma tego dokonać „bezzwłocznie”, ale art. 169 § 2 KKW przychodzi z pomocą i wskazuje termin 7 dni od powzięcia wiadomości o oddaniu pod dozór.

Co może robić kurator w trakcie dozoru?

Odpowiedź może wydawać się zaskakująca, bo kurator może sporo. Przede wszystkim może sporo wymagać od swojego podopiecznego. To wszystko w celu zapewnienia, że skazany wykonuje nałożone na niego obowiązki i w celu prewencji powrotu do przestępstwa.

Dlatego w ramach sprawowania dozoru kurator może i najczęściej:

– wykonuje niezapowiedziane wizyty w miejscu stałego pobytu;

– rozmawia nie tylko z samym dozorowanym, ale również osobami wspólnie z nim zamieszkującymi;

– może wzywać do osobistego stawiennictwa w siedzibie kuratora w celu złożenia wyjaśnień odnośnie przebiegu okresu próby;

– rozmawia z sąsiadami i dzielnicowym;

– telefonuje do skazanego;

– może uzyskiwać informacje odnośnie miejsca zatrudnienia dozorowanego;

– może również wnioskować o zmianę lub zwolnienie z ustanowionych obowiązków probacyjnych.

Wszystko to w celu regularnego sporządzania wywiadu środowiskowego, który zamieszczany jest w tzw. teczce dozoru.

Niewywiązywanie się z nałożonych obowiązków przez dozorowanego.

Uwaga, kurator w katalogu swoich uprawnień może również składać określone wnioski.

Mowa w szczególności o sytuacjach, kiedy dozorowany nie wywiązuje się z nałożonych na niego obowiązków. Ale również w przypadkach, które określane są jako „utrudnianie kontaktu z kuratorem”, czyli takich kiedy kurator nie może efektywnie sprawować dozoru.

W takich wypadkach kurator najczęściej:

– przypomina dozorowanemu o nałożonych na niego obowiązkach i motywuje do ich wykonywania;

– opisuje w wywiadzie środowiskowym, to w jakim zakresie zadania są lub nie są realizowane, co może skłonić sąd do zmiany decyzji
i odwołania np. udzielonego warunkowego zwolnienia, odroczenia wykonania kary, przerwy;

– może wystosować do dozorowanego pisemne upomnienie odnośnie konieczności wywiązywania się z nałożonych obowiązków;

– ostatecznie składa wniosek do sądu o odwołanie np. warunkowego zwolnienia, odroczenia czy przerwy, kiedy pisemne upomnienie nie odniosło skutku i dozorowany nadal nie stosuje się do nałożonych na niego obowiązków.

Wyjątkowo można tego uniknąć w przypadku, kiedy przemawiają za tym „szczególne względy”.

Jak można się jednak domyślić sytuacje te bardzo często odmiennie mogą wyglądać
z perspektywy samego dozorowanego. Dlatego fachowa pomoc ze strony adwokata może okazać się kluczowa do wyjaśnienia
i interpretacji zdarzeń, które nie zawsze muszą powodować zakończenie sprawowania dozoru.