Kiedy odwołuje się warunkowe zwolnienie?

Tytułem wstępu warto wskazać, że odwołanie warunkowego zwolnienia nie zawsze jest konieczne. Są bowiem sytuacje, które co prawda powodują wszczęcie całej procedury, lecz jej wynik nie prowadzi do zakończenia warunkowego zwolnienia.

Kodeks karny wykonawczy przewiduje kilka przesłanek, z których jedne wymagają analizy i oceny przez sąd czy warto warunkowe zwolnienie odwoływać. Drugie natomiast, już nieco poważniejsze, jeśli tylko się potwierdzą – obligują sąd do odwołania tego dobrodziejstwa.

Możliwość odwołania warunkowego zwolnienia

Możliwość, a więc jeszcze nie konieczność następuje kiedy:

• zwolniony w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełnił inne przestępstwo,
• została orzeczona kara inna niż pozbawienie wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania,
• gdy zwolniony uchyla się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych.

Obligatoryjne odwołanie warunkowego zwolnienia

Ma miejsce, kiedy:

• okoliczności, o których mowa wyżej, zaistnieją po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego (chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy),
• zwolniony w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania,
• zwolniony, skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą, w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą.

Warto jednak mieć na uwadze, iż:

„(…) Podkreślano niezmiennie, że w pojęciu uchylania się mieści się negatywny stosunek psychiczny skazanego do nałożonych obowiązków, dozoru (w obecnym stanie prawnym, także do orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych), będący wyrazem jego złej woli i sprawiający, że mimo obiektywnej możliwości podporządkowania się wymienionym rygorom skazany nie czyni tego, bo nie chce, a więc z powodów przez siebie zawinionych. „Uchylanie się”, o którym mowa, powinno mieć charakter powtarzalny. Jednorazowe skontaktowanie się skazanego z kuratorem pod wpływem alkoholu, choć byłoby naganne, nie mogłoby wystarczyć do odwołania warunkowego zwolnienia z reszty kary.” (Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie – II Wydział Karny z dnia 25 lipca 2018 r., II AKz 578/18, Legalis nr 1891885)

Kto odwołuje warunkowe zwolnienie?

Podmiotem uprawnionym w tym wypadku jest sąd penitencjarny, czyli właściwy sąd okręgowy.

Cała procedura wszczynana jest zazwyczaj na wniosek kuratora, który sprawował dozór nad zwolnionym warunkowo. Dlatego zdecydowanie zalecane jest stosowanie się do wskazówek, których ten udziela, jak też niebagatelne znaczenie ma pozostawanie z kuratorem w regularnym kontakcie.

W posiedzeniu w przedmiocie odwołania warunkowego zwolnienia bierze udział prokurator, a mają prawo wziąć udział w posiedzeniu skazany oraz obrońca, sądowy kurator zawodowy.

Co ciekawe istnieją orzeczenia sądu, które wskazują m.in., że:

„Przepis art. 160 § 6 KKW daje skazanemu prawo do uczestniczenia w posiedzeniu o odwołanie warunkowego zwolnienia. Wymóg ten oznacza nie tylko, że sąd ma obowiązek zawiadomić skazanego o terminie posiedzenia, ale też że w ograniczonym zakresie ma w takim wypadku zastosowanie reguła głosząca, iż niestawiennictwo skazanego lub jego obrońcy nie tamuje rozpoznania sprawy. Innymi słowy mówiąc, jeżeli na posiedzenie mające za przedmiot odwołanie warunkowego zwolnienia nie stawi się skazany lub jego obrońca, tylko wówczas można przystąpić do rozpoznania sprawy, gdy oczywiste jest, iż treść wyjaśnień tych osób nie będzie miała wpływu na treść rozstrzygnięcia lub gdy ich niestawiennictwo zostało spowodowane przyczynami nie do przezwyciężenia albo gdy skazany złożył wyjaśnienia na piśmie, podpisane przez niego, z zaznaczeniem daty ich złożenia.” (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie – II Wydział Karny z dnia 2 sierpnia 2023 r., II AKzw 537/23, Legalis nr 2976252).

Do kiedy można odwołać warunkowe zwolnienie?

Jeżeli w okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia, karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia.

Oznacza to więc, że „Okoliczności uzasadniające odwołanie warunkowego zwolnienia muszą nastąpić w okresie próby, natomiast ich ujawnienie i podjęcie decyzji o odwołaniu warunkowego zwolnienia może nastąpić także w okresie dalszych 6 miesięcy.” (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie – II Wydział Karny z dnia 4 kwietnia 2019 r., II AKz 229/19, Legalis nr 2233215).

Dobra wiadomość na koniec – na postanowienie w przedmiocie odwołania warunkowego zwolnienia przysługuje zażalenie.

Jednak warto po fachową pomoc prawną sięgnąć jeszcze wcześniej, tak aby składanie zażalenia nie było potrzebne.